Είναι κυκλικός, μεικτός χορός και κατατάσσεται στους πολεμικούς χορούς. Χορευόταν σε ορισμένες περιοχές του Ανατολικού Πόντου και του Κάρς. Τ’ όνομά του προέρχεται από τ’ όνομα ενός αρπακτικού πουλιού, είδος γερακιού, το λετσίν. Εξάλλου, μια απλή παρατήρηση στο κάρφωμα των δακτύλων των ποδιών των χορευτών στο έδαφος, φέρνει στο νου, τα γαμψά νύχια και το ράμφος του γερακιού. Στον Πόντο λετσίνα χόρευαν μόνο άνδρες.
Το κότσαρι είναι ένας από τους γνωστότερους ποντιακούς χορούς και ίσως ο περισσότερο φημισμένος ποντιακός χορός μετά τον χορό σέρρα. Οι χορευτές πιάνονται από τους ώμους σε κύκλο ή ημικύκλιο. Τα βήματα – μέτρα του χορού είναι οκτώ και χωρίζονται σε δύο χορευτικές εικόνες. Η πρώτη χαρακτηρίζεται από τα τέσσερα πρώτα μέτρα, στα οποία εκτελούνται δυο κουτσά βήματα και δύο επιτόπιες αναπηδήσεις πάνω στην αριστερή φτέρνα. Τα επόμενα τέσσερα είναι απλά και μεταφέρουν το χορό προς τα δεξιά. Ο χορός κότσαρι παραδοσιακά ήταν αντρικός χορός. Σήμερα συμμετέχουν σε αυτόν και γυναίκες.
Χορευότανε στο τέλος της γαμήλιας διασκέδασης. Μ’ αυτόν τον χορό αποχωρούσαν οι καλεσμένοι για τα σπίτια τους. Ο πρώτος κρατάει το μαντήλι. Είναι χορός μεικτός και τελετουργικός κι ο μόνος από τους ποντιακούς χορούς που δεν έχει καθορισμένη μορφή και φορά. Το σχήμα του δε, είναι άλλοτε κυκλικό κι άλλοτε ελικοειδές, με ποικιλία στροφών.
Πήρε το όνομά του από τον στίχο του τραγουδιού “πέρνιξον με έταιρε”. Χορευότανε στην Τραπεζούντα. Είναι μεικτός, τελετουργικός και κυκλικός χορός χωρίς να κλείνει ο κύκλος. Ανήκει στην κατηγορία των χορών που έχουν σαν βάση τον χορό τίκ, μόνο που ο συγκεκριμένος χορός έχει πιο αργό ρυθμό.
Είναι παμποντιακός ομαδικός μεικτός χορός με μορφή κυκλική και ονομάζεται και ομάλ’ Τραπεζούντας. Πήρε την ονομασία του, από τα 2 ρυθμικά πατήματα από τα οποία αποτελείται ο βαρύς, ήρεμος και ευγενικός ρυθμός στον οποίο χορεύεται το διπάτ’. Είναι χορός τελετουργικός με έκδηλη την ηθική πραότητα, την ευγένεια και τη σεμνότητα της ψυχής και είναι ανάλογος με τους αρχαίους σεμνοπρεπούς θρησκευτικούς χορούς. Στον Πόντο διπάτ’ χόρευαν κυρίως άτομα σεβαστής ηλικίας, γι’ αυτό ονόμαζαν τον χορό “κοδεσπενακόν ομάλ”, αφιερωμένος χορός δηλαδή στις οικοδέσποινες των ποντιακών οικογενειών. Απ’ αυτήν ακριβώς την ονομασία του θεωρείται από πολλούς μελετητές ότι έλκει την προέλευσή του από τον αρχαίο τελετουργικό χορό προς τιμήν της Θεάς Εστίας, προστάτιδας της οικογένειας.
Στον Πόντο το διπάτ’ ήταν χορός με τον οποίο άρχιζαν όλες οι μεγάλες εκδηλώσεις, τόσο της οικογενειακής όσο και της κοινωνικής ζωής.
Είναι κυκλικός , μεικτός χορός, η ονομασία του οποίου σημαίνει ολόθρα (τίκια), υπονοώντας τη στάση που παίρνουν οι χορευτές στη διάρκεια του. Επιπλέον , ενώ χορεύουν οι συμμετέχοντες, φωνάζουν τίκια ή έμορφα. Άλλωστε η ορθή στάση των χορευτών αποδεικνύει την ελληνικότητα του συγκεκριμένου χορού, γιατί σε αντίθεση με τους ανατολικούς χορούς, οι ελληνικοί χοροί χορεύονται σε ορθή στάση.
Και αυτό κυρίως τους διακρίνει, όπως άλλωστε και τους αρχαιοελληνικούς είναι η μη κίνηση της μέσης. Το τίκ όταν χορεύεται επί τόπου, ονομάζεται “σο γόνατον” ενώ άλλη μορφή του χορού είναι το “μονόν τίκ” , χορός της περιοχής Ματσούκας.
Ο κατεξοχήν πολεμικός χορός των Ποντίων. Έχει ομαδικό χαρακτήρα και χορεύεται από άνδρες. Χορεύονταν στην αρχαιότητα στα Μεγάλα Παναθήναια κάθε 4 χρόνια, στα Μικρά Παναθήναια κάθε χρόνο, με πλήρη πολεμική στολή. Πήρε την ονομασία του από τον ποταμό Σέρρα της Τραπεζούντας.
Ονομάζεται και πυρρίχιος χορός, διότι οι κινήσεις των χορευτών μιμούνται αντίστοιχες κινήσεις αρχαίου Έλληνα πολεμιστή, σε ώρα μάχης. Και γι ’αυτήν ακριβώς την ιδιαιτερότητα που έχει ο χορός, κατατάχθηκε μεταξύ των διασημότερων χορών του κόσμου.
Ο χορός αυτός έχει ίσως το γνησιότερο ποντιακό χαρακτήρα από όλους τους χορούς που χορεύονταν στη γενικότερη περιοχή του Πόντου. Στο χορό αυτό βρίσκει ίσως τελειότερη την έκφρασή της, όλη η μαγεία του ποντιακού χορού. Ετυμολογικά η ονομασία του προέρχεται από το ρήμα τρομάζω – τρέμω, και με τη λέξη “τρομαχτόν” εννοείται το τρέμουλο ολόκληρου του σώματος, όταν ο χορευτής στηρίζεται στη μύτη του πέλματος κι ανεβοκατεβάζει την πατούσα. Ο Παντελής Μελανοφρύδης σε σχετικά άρθρα του υποστηρίζει, ότι το τρομαχτόν τίκ προήλθε από τη Σέρρα. Κι αυτό επειδή η Σέρρα χορευόταν από ενόπλους χορευτές και οι Τούρκοι απαγόρευαν στους Έλληνες να φέρουν όπλα, αναγκάστηκαν οι Πόντιοι να χορεύουν μόνο το μέρος της Σέρρας που έμοιαζε με το τίκ, δηλαδή το τρομαχτόν. Ο χορός αυτός φαίνεται να χορεύεται όλος επί τόπου. Στον Πόντο τον χόρευαν μόνο άνδρες και συνήθως στις περιοχές των Κοτυώρων και του Κάρς.
Σύμφωνα με τα έθιμα αυτά την Κυριακή του Θωμά συγγενείς και φίλοι των νεκρών πήγαιναν στα μνήματα να συναντήσουν τους εκλιπόντες. Η παράδοση μας ήθελε τις ψυχές να ανεβαίνουν από τον Άδη την ημέρα της Ανάστασης και να παραμένουν στη γη έως και την Πεντηκοστή. Τα μνήματα πλένονταν και φαγητά ετοιμάζονταν. τα κεράσματα έδιναν και έπαιρναν. Σε αυτούς που δεν μπορούσαν να παραβρεθούν στέλνονταν τα εδέσματα στο σπίτι. Την τελευταία ημέρα οι καθαροί στην ψυχή αποτολμούσαν να δουν και τα πρόσωπα των πεθαμένων. Συνήθως ήταν τα παιδιά που με έναν καθρέφτη μέσα στα πηγάδια προσπαθούσαν να συλλάβουν τις νεκρικές μορφές, λίγο πριν την επιστροφή τους στον Άδη.
Τα ταφικά αυτά έθιμα ήταν πολύ διαδεδομένα στην ευρύτερη περιοχή της Τραπεζούντας όπου μεγάλη σημασία δίνονταν στην υστεροφημία του νεκρού. Πέρα από την τέλεση των ορθόδοξων μνημόσυνων και την περιποίηση των μνημάτων οι συγγενείς του νεκρού φρόντιζαν να τακτοποιούν και την όποια οικονομική η ηθική υποχρέωση είχε αφήσει μισοτελειωμένη.
Μετά τον ξεριζωμό και την εγκατάσταση στην Ελλάδα τα έθιμα αυτά εγκαταλείφθηκαν. ήταν οι Πόντιοι πρόσφυγες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που τα επανέφεραν. Σήμερα τα συναντάμε στην Κομοτηνή, τη Ροδόπη και στα Σούρμενα Αττικής.
Οι ρίζες αυτών των εθίμων είναι προχριστιανικές και ανάγονται στην αρχαία Ελλάδα. Για παράδειγμα, οι συμβολισμοί του νερού και του καθρέπτη είναι συνδεδεμένοι με την αρχαία δοξασία ότι οι νεκροί κατέβαιναν στον Άδη μέσω των νερών του Αχέροντα ποταμού. Είναι πράγματι αξιοθαύμαστο για αυτόν τον λαό που έζησε τόσο μακριά από τον φυλετικό του κορμό και που ανδρώθηκε μέσα από πολύ δύσκολες καταστάσεις το ότι κατάφερε μέσα στο διάβα των χιλιετιών να κρατήσει άσβεστες τις πρώτες του μνήμες.
Πηγή: thalassa-karadeniz
Παρχάρια έτσι ονόμαζαν οι Έλληνες του Πόντου τα θερινά βοσκοτόπια που εκτείνονταν στα οροπέδια και τις πλαγιές των Ποντικών Άλπεων σε υψόμετρα από 1500 μέχρι και 2500 συνήθως.
Σε ορισμένα παρχάρια, που ήταν πραγματικά παραθεριστικά κέντρα, υπήρχαν παρεκκλήσια που γιόρταζαν το καλοκαίρι. Σε αυτά γίνονταν μεγάλα πανηγύρια στα οποία έπαιρναν μέρος δεκάδες χωριά, από κοντινές και απομακρυσμένες περιοχές. Η επιστροφή από το παρχάρι έπαιρνε επίσης πανηγυρικό χαρακτήρα. Όλο το χωριό ήταν στο πόδι, για να υποδεχτεί τους παρχαρέτες.
“Εσύ έλα α’ σο παρχάρ’, εγω α’ σην ξενητείαν,
τ’ ομμάτια μ’ εσκοτείνεψαν α’ σην αροθυμίαν”.
Ο προσφυγικός και απόδημος ποντιακός Ελληνισμός πιστός πάντα στις παραδόσεις όπου και αν βρέθηκε δεν λησμόνησε ποτέ το ολοήμερο υπαίθριο πανηγύρι των Παρχαρίων του Πόντου.
