Πόντος

Τα ποντιακά κρουτόν θα φτιάξουμε σήμερα. Οι Πόντιοι ήξεραν να κάνουν οικονομία γιατί οι εποχές που ζούσαν ήταν δύσκολες, όπως ακριβώς και σήμερα. Γι αυτό δεν πετάμε τίποτα και χρησιμοποιούμε το μπαγιάτικο ψωμί για να φτιάξουμε τσουμούρ’.

Υλικά:

Μπαγιάτικο ψωμί
ελαιόλαδο ή μαργαρίνη

Εκτέλεση:

Κόβουμε το μπαγιάτικο ψωμί σε κυβάκια και το ραντίζουμε με πολύ λίγο νερό.

Βάζουμε στο τηγάνι λίγο λάδι ή μαργαρίνη και ροδίζουμε τα κομματάκια του ψωμιού. Βάζουμε τα ψωμάκια σε πιατέλα κι όταν κρυώσουν, μπορούμε να τα αποθηκεύσουμε σε αεροστεγές μπολ ή σακουλάκια.

Εναλλακτικά μπορούμε να ρίξουμε στο τηγάνι μια σκελίδα σκόρδο τριμμένη κι έτσι το τσουμούρ’ θα γίνει σκορδάτο, ή να τους ρίξουμε ρίγανη.

Το τσουμούρ’ μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σαλάτες, σε σούπες, με το φαγητό σας, με διάφορες σάλτσες σαν συνοδευτικό ή με όποιο άλλο τρόπο μπορείτε να σκεφθείτε, ακόμη και σκέτο τρώγεται.

Άλλος ένας τρόπος για την παρασκευή του τσουμούρ’ είναι να τρίψουμε την ψίχα του ψωμιού και να το τηγανίσουμε, απλά αυτό είναι πιο δύσκολο να χρησιμοποιηθεί.

Καλή σας όρεξη!

Κοφτάδες ονομάζονται οι ποντιακοί ντολμάδες που γίνονται με μαυλολάχανα και κιμά. Για να τους απολαύσετε κατά τη διάρκεια της νηστείας και όχι μόνο, σας τους παρουσιάζουμε σε παραλλαγή.

Υλικά

1 κιλό μαύρα λάχανα (λαχανίδες πωλούνται στις λαϊκές αγορές σε φύλλα)

1 φλιτζάνι κιμάς σόγιας

2 μεγάλα κρεμμύδια ψιλοκομμένα

1 καρότο τριμμένο

Μισό ματσάκι μαϊντανός ψιλοκομμένος

½ ποτήρι νερού ρύζι γλασέ

½ ποτήρι νερού ελαιόλαδο

1 κουταλιά τοματοπελτέ

1 κύβος ζωμός λαχανικών

Αλάτι – πιπέρι

Εκτέλεση

Βάζουμε την σόγια σε νερό να φουσκώσει για 3-4 ώρες. Στη συνέχεια την σουρώνουμε και την στίβουμε καλά. Θα την χρησιμοποιήσουμε ακριβώς όπως τον κιμά.

Ζυμώνουμε καλά τα υλικά, όλα μαζί. Παίρνουμε ένα – ένα τα φύλλα του λάχανου και τυλίγουμε ντολμάδες.

Τους τοποθετούμε στην κατσαρόλα και ρίχνουμε νερό μέχρι να καλυφθούν.

Σιγοβράζουμε για 45΄ περίπου.

Καλή σας όρεξη!

Η λαμπροκουλούρα βρισκόταν σε κάθε γιορτινό Πασχαλινό τραπέζι στον Πόντο. Δεν είναι τσουρέκι, μοιάζει περισσότερο με ψωμί αλλά με πιο ιδιαίτερη γεύση.

Υλικά:

1 κιλό αλεύρι δυνατό
30 γρ μαγιά
1 φλιτζάνι χλιαρό νερό
1\2 φλιτζάνι γάλα χλιαρό
1 αυγό
60 γρ μαργαρίνη λιωμένη
1 κουταλιά ζάχαρη
1 κ.σ. αλάτι
σουσάμι, λίγος γλυκάνισος

Εκτέλεση:

Διαλύουμε τη μαγιά σε χλιαρό νερό και ρίχνουμε λίγο αλεύρι κάνοντας χυλό. Τον αφήνουμε σκεπασμένο με μεμβράνη να ανέβει για 15-20 λεπτά σε ζεστό μέρος.

Αφού φουσκώσει, βάζουμε και όλα τα υπόλοιπα υλικά εκτός από σουσάμι και ζυμώσουμε καλά. Τοποθετούμε το ζυμάρι σε αλευρωμένο πάγκο και συνεχίζουμε το ζύμωμα.

Αφήνουμε τη ζύμη σε ζεστό μέρος να φουσκώσει για περίπου 2 ώρες. Μπορούμε να θερμάνουμε το φούρνο στους 50° κι όταν βάλουμε το ζυμάρι μέσα να τον σβήσουμε, έτσι θα φουσκώσει γρηγορότερα.

Όταν φουσκώσει το χωρίζουμε στα τρία. Φτιάχνουμε τρεις λωρίδες και πλέκουμε κοτσίδα και ενώνοντας τις άκρες κάνουμε κύκλο. Άλλος τρόπος είναι να του δώσουμε το σχήμα καρβελιού βάζοντας επάνω δύο λωρίδες από ζύμη, σταυρωτά.

Την τοποθετούμε σε λαδωμένο ταψί. Με πινέλο αλείφουμε την επιφάνεια με νερό και πασπαλίζουμε με σουσάμι. Αν θέλουμε στη μέση μπορούμε να τοποθετήσουμε ένα κόκκινο αυγό.

Ψήνουμε στους 200° μέχρι να ροδίσει η επιφάνεια της λαμπροκουλούρας. Όταν ψηθεί σε 40-45′ περίπου (να ροδίσει πάνω- κάτω) μπήγουμε το μαχαίρι κι αν βγει καθαρό είναι έτοιμη.

Την τοποθετούμε σε σχάρα και την σκεπάζουμε με πετσέτα για να κρυώσει και να μην ξεραθεί

Τη βγάζουμε και την αφήνουμε να κρυώσει σκεπασμένο με πετσέτες κουζίνας.

Καλή επιτυχία και καλό Πάσχα!

Το καλκάνι ή συάκι ήταν ένα από τα πιο γνωστά ψάρια στον Εύξεινο Πόντο. Έμοιαζε περίπου με την γλώσσα και λόγο του πεπλατησμένου σχήματός του, πήρε και το όνομά του. Στα τούρκικα kalkan σημαίνει ασπίδα.

Στη συνταγή, την οποία διαβάσαμε στο Εδεσματολόγιο του Πόντου, αν δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε καλκάνι, μπορούμε να το αντικαταστήσουμε με γλώσσα ή πέρκα φιλέτο.

Υλικά:

2 κιλά καλκάνι
2 ποτηράκια λευκό κρασί
1 λεμόνι το χυμό
κύμινο, μπαχάρι, κανέλα, δάφνη, αλάτι
ελαιόλαδο

Εκτέλεση:

Πλένουμε το ψάρι και το κόβουμε σε μερίδες. Το τοποθετούμε σε κατσαρόλα ή βαθύ τηγάνι. Προσθέτουμε το κρασί και τα μπαχαρικά και το αφήνουμε σε χαμηλή φωτιά να πιεί τα υγρά του.

Στη συνέχεια το τοποθετούμε σε πιατέλα, χτυπάμε το λάδι με το λεμόνι και το περιχύνουμε.

Καλή σας όρεξη!

1. Αν έχ’ μουσκάρ’ θα γεννά

Αν έχει μοσχάρι (αν είναι έγκυος) θα γεννήσει.
Λέγεται για γεγονός του οποίου η επαλήθευση θα γίνει σύντομα και χωρίς αναβολή. Δηλαδή ότι είναι να γίνει, θα γίνει.

2. Το ’κ’ εγροικά το κιφάλ’, νεγκάζ’ τα ποδάρα

Το κεφάλι που δεν κατανοεί, κουράζει τα πόδια.
Λέγεται: Γι αυτόν που αναγκάζεται να πάει κάπου για δεύτερη φορά γιατί δεν σκέφτηκε ή ξέχασε κάτι

3. Δύο καρπούζα ’ς σ’ έναν γολτούκ’ ’κι κρατίουνταν

Δυο καρπούζια σε μια μασχάλη δεν κρατιόνται.
Δεν είναι δυνατόν να γίνουν δυο δουλειές ταυτόχρονα.

4.  Σίτα θ’ εποίναμε ωτίν, εχάσαμε και το μυτίν.

Εκεί που θα αποκτούσαμε αυτί, χάσαμε και τη μύτη.
Λέγεται: Γι αυτούς που επιδιώκουν να αποκτήσουν πολλά και χάνουν και τα λίγα.

5.  Άλλα ζα σπάουνταν και άλλα μαρουκούνταν

Άλλα ζώα σφάζονται και άλλα μηρυκάζουν
Λέγεται: Γι αυτούς που ευθυμούν ενώ άλλοι δυστυχούν

6. Το τσιπούχ μικρόν ζουλίεται

Την παροιμία αυτή τη χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να δηλώσουμε ότι τον χαρακτήρα του παιδιού μπορούμε να τον διαμορφώσουμε μόνο όταν αυτό είναι σε μικρή ηλικία

7. Εμ’ τ’ ωβού τ’ απέσ’, εμ τ’ ελαίας τ’ έξ’

Και του αβγού το μέσα και της ελιάς το έξω.
Λέγεται: Για πλεονέκτη που θέλει τα πάντα για τον εαυτό του.

8. Ποίος θέλ’ το καλό σ’, ευτάει σε και κλαις.

Αυτός που θέλει το καλό σου, σε κάνει και κλαις.
Λέγεται: Για τον ειλικρινή φίλο που δεν διστάζει να καυτηριάσει τα ελαττώματά σου, για να τα διορθώσεις.

9. Όνταν θα νεγκάζω το στόμα μ’, νεγκάζω τα χέρια μ’…

Σημειολογία: Την έκφραση αυτή τη χρησιμοποιούμε όταν αντί να πούμε σε κάποιον να κάνει κάτι για μας (και νεγκάζουμε το στόμαν εμούν) το κάνουμε με τα χέρια μας και τελειώνουμε ( νεγκάζουμε τα χέρια μουν και εφτάμε τη δουλείαν εμουν..)

10.  Κρίμαν σο βούδιν τ’ έσπαξα και σην χαράν ντ’ εποίκαμ’.

Κρίμα στο βόδι που έσφαξα και στον γάμο που κάναμε.
Λέγεται: Για διαψευσθείσα ελπίδα.

11.  Έμαθεν η γραία αβράκωτος και βρακωμέντζα εντρέπεται.

Έμαθε η γριά ξεβράκωτη και βρακωμένη ντρέπεται.
Λέγεται: Γι αυτόν που δεν ξεχνά τις κακές του συνήθειες έστω και ανήθικες.

12. Εξεράθες απαν σο ποδάρ

Σημειολογία: Την έκφραση αυτή την χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε ότι κάποιος αδυνάτισε υπερβολικά

13. Έχω σκύλον και σύρ’ με τον λύκον.

Έχω σκύλο και πηγαίνει με τον λύκο.
Λέγεται: Για φίλο ή συγγενή που υποστηρίζει τον εχθρό.

14.  Άλλο μίαν αν αντρίζω, θ’ εγροικώ και κοιματίζω.

Αν ξαναπαντρευτώ θα ξέρω να προσποιούμαι.
Η πείρα είναι ο καλύτερος οδηγός.

15. Το χαμελόν τ’ άλογον όλ’ καβαλκεύ’ν ατο.

Το χαμηλό το άλογο όλοι το καβαλικεύουν.
Λέγεται: Για άνθρωπο ήσυχο και βολικό που τον κάνουν ότι θέλουν

16.  Εγέννεσεν το βούδ’, κι εποίκεν γαρκόν.

Γέννησε το βόδι και έκανε μοσχάρι.
Λέγεται: Γι αυτούς που ανακοινώνουν σαν σπουδαία και ενδιαφέρουσα, ασήμαντη είδηση.

17. Εγώ λέγ’ ατον καλόερος είμαι, κι ατός ερωτά με πόσα παιδία έ’εις;

Εγώ του λέω είμαι καλόγερος, και αυτός με ρωτάει πόσα παιδιά έχεις;
Λέγεται: Γι αυτόν που επιμένει να ρωτά το ίδιο πράγμα αν και στην πρώτη ερώτηση πήρε αρνητική απάντηση.

18. Η κάτα ’ς σο κρέας ’κ’ έφτανεν κι έλεεν, τάγκαλακ’, Παρασκευή έν’.

Η γάτα δεν έφτανε στο κρέας και έλεγε, κουτέ (σήμερα) Παρασκευή είναι. Δηλαδή όχι ότι δεν έφτανε αλλά λόγω Παρασκευής δεν έπρεπε να φάει κρέας.
Λέγεται: Γι αυτόν που δεν παραδέχεται την αποτυχία του να αποκτήσει επιθυμητό πράγμα και εφευρίσκει δικαιολογίες.

19.  Η κοσσάρα όντες έρται τ’ ωβγόν ’ς σον κώλον ατ’ς αραεύ’ φωλέαν

Η κότα όταν έρθει το αβγό στον κώλο της ψάχνει για φωλιά.
Λέγεται: Γι αυτόν που δεν προνοεί και τρέχει την τελευταία στιγμή

20. Καινούργο μ’ κοσκίν’ πού κρεμάνω σε και σαν παλάντζ πα πού σύρω σε.

Καινούργιο μου κόσκινο που να σε κρεμάσω και σαν παλιώσεις που να σε πετάξω.
Λέγεται: Για κάθε πράγμα που του δίνουμε ιδιαίτερη σημασία όσο είναι κουνούργιο, και όταν παλιώσει δεν του δίνουμε σημασία.

Η προέλευση του χορού είναι από την περιοχή Χερίανα της Αργυρούπολης. Χορεύετε σε μικρές παραλλαγές όσον αφορά τα χέρια, με μια συγκεκριμένη μουσική χωρίς τραγούδι και παίζεται από όλα τα μουσικά όργανα.

Είναι χορός μεικτός, ημικυκλικός, παρόμοιος με τη Τρυγόνα, αλλά περισσότερο “ανοικτός”, σ’ ότι αφορά τα βήματα και τις χορευτικές φιγούρες. Είναι συμβολικός χορός και ανήκει στον κύκλο των αγροτικών χορών, μιας και η όλη κινησιολογία του μας παραπέμπει στην εργασία του θερισμού. Η ξανθή κοπέλα, η σαρήκιουζ, παριστάνει το στάχυ, που βολοδέρνει στον αέρα. Τις κινήσεις αυτές αναπαριστά μια χορεύτρια, ώσπου μπαίνει ο κύριος χορευτής μ’ ένα δρεπάνι στο χέρι και αποπειράται να κόψει την κοπέλα – στάχυ. Στη συνέχεια, εμφανίζεται επί σκηνής ο χορός ( δίκη αρχαίου χορού, βέβαια). Μπροστά πηγαίνουν οι άνδρες χορευτές με δρεπάνια στα χέρια και με κινήσεις ρυθμικές “θερίζουν”. Ταυτόχρονα, μια άλλη κοπέλα μ’ ένα λαγήνι στο χέρι κι ένα τάσι, προσφέρει νερό εναλλάξ σ’ όλους τους χορευτές. Εκείνοι πίνουν, σκουπίζουν τον ιδρώτα τους. Στο περιθώριο δε, άλλες κοπέλες – χορεύτριες εκτελούν παρεμφερείς, με το θερισμό, εργασίες.

Είναι γνωστός και ως χορός των μαχαιριών. Στο χορό αυτό παίρνουν μέρος μόνο 2 χορευτές. Πολλοί θεωρούν ότι το πιτσάκ’ (πιτσάκοιν ), Κλείνει το χορό Σέρρα, ο οποίος είναι ομαδικός, προσθέτοντας ότι τα 2, πλέον, δυνατά παλικάρια συνεχίζουν την όρχηση και μετά τη Σέρρα, όταν οι υπόλοιποι χορευτές κουράζονταν και αποσύρονταν.

Το πιτσάκ’ είναι γνωστός χορός στον Πόντο από την αρχαία εποχή και η πλοκή του χορού είναι παρόμοια μ’ αυτήν που παρουσιάζει ο Ξενοφών. Όπως και τότε, έτσι και στον Πόντο, ο χορός χορευόταν από 2 χορευτές που κρατούσαν μαχαίρια, με κατάληξη τον εικονικό θάνατο του ενός. Ο νικητής της διαμάχης κέρδιζε την καρδιά μιας νέας κοπέλας, για χάρη της οποίας και δίδονταν αυτή η διαμάχη.

Από τους γνωστότερους χορούς σ’ όλο τον Πόντο. Είναι χορός κυκλικός και χορεύεται από άνδρες και γυναίκες. Ο ρυθμός του προσομοιάζει με το διπάτ’ με τη διαφορά ότι είναι γρηγορότερος και περισσότερο εύθυμος. Το ύφος του φανερώνει ότι πρόκειται για χορό σχετιζόμενο με το έθιμο της απαγωγής. Εδώ, μόνο, που εξυπακούεται η εκούσια απαγωγή μιας κόρης που oι γονείς της αρνούνται να την παντρέψουν με το νέο που αγαπά. Ο χορός ήταν γνωστός και με τ’ όνομα “πιπιλομμάταινα”, σύμφωνα με το τραγούδι που συνοδεύει τον χορό.

Είναι ομαδικός, κυκλικός χορός με έκδηλη την ηθική πραότητα, γι’ αυτό και ονομάζεται ομάλ’ που σημαίνει ομαλά. Χορεύεται από άνδρες και γυναίκες που κρατιούνται χέρι- χέρι με οριζόντιους τους πήχεις και κατακόρυφους τους βραχίονες. Είναι μάλιστα τόσο κοντά ο ένας στον άλλον, ώστε ο πήχης του ενός χορευτή σχεδόν ακουμπά τον πήχη του άλλου. Ομάλ’ στον Πόντο χόρευαν σε πολλές περιοχές, γι’ αυτό και παρουσιάζεται με πολλές παραλλαγές. Επικρατέστεροι από τους ομάλ’ χορούς είναι των περιοχών Κάρς, Κερασούντας, Τραπεζούντας και Γαράσαρης.

Ομάλ, με τις εξής παραλλαγές:
• Αργόν
• Τρομαχτόν
• Σο γόνατον
• Λανγκευτόν (δηλαδή πηδηχτός)
• Καρσλίδικον (δηλαδή από το Καρς)
• Διπλόν